ประวัติศาสตร์ หมายถึง
    - การศึกษาอดีตในช่วงหนึ่งหรือสมัยหนึ่ง
    - เรื่องราวเกี่ยวกับสังคมมนุษย์
    - มีเหตุผลและถูกต้องตามความจริงโดยปราศจากอคติแล้ว  
    - ผ่านวิธีการตรวจสอบข้อเท็จจริง
เฮโรโดตัส (Herodotus ชาวกรีก : 484 – 425 ก่อน ค.ศ.)
    - บิดาแห่งวิชาประวัติศาสตร์
    - บัญญัติคำว่า ประวัติศาสตร์ (History) เป็นภาษากรีก : Historiai แปลว่า ไต่สวน สืบสวน
- ผู้วางรากฐานความรู้ทางประวัติศาสตร์ พัฒนาไปสู่ “วิธีการทาง  ประวัติศาสตร์”
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ : บิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย
 
   คุณสมบัติของนักประวัติศาสตร์
 
1.       มีความเป็นกลาง (Objectiveness or Objectivity)
2.       มีความคิดที่เป็นประวัติศาสตร์ (Historical thinking)
3.       มีความถูกต้องแม่นยำ (Accurary)
4.       มีความเป็นระเบียบในการจัดเก็บและบันทึกข้อมูล (Love of order)
5.       มีลำดับการทำงานที่เป็นตรรกะ(เหตุผล) (Logic)
6.       มีความซื่อสัตย์ในการแสวงหาข้อเท็จจริง (Honesty)
7.       มีความระมัดระวังในการใช้หลักฐาน (Self-awareness)
8.       มีจินตนาการ (Historical imagination)
 การนับศักราชสากล

 ศักราช

เริ่มเมื่อ

เทียบพ.ศ.

พุทธศักราช (พ.ศ.)

พระพุทธเจ้าดับขันธ์ปรินิพพาน  (ไทยนับถัดไป 1ปี)

 

คริสต์ศักราช (ค.ศ.)

พระเยซูประสูติ (B.C. = ปีก่อนพระเยซูประสูติ)

- 543

ฮิจเราะห์ศักราช(ฮ.ศ.)

นบีมูฮัมหมัดอพยพชาวมุสลิมจากเมืองเมกกะไปเมืองเมดินะฮ์ พ.ศ.1165

- 1122

มหาศักราช (ม.ศ.)

สมัยพระเจ้ากนิษกะแห่งราชวงศ์กุษาณะของอินเดีย ใช้ในสมัยสุโขทัย

-621

จุลศักราช (จ.ศ.)

ศักราชของพม่า ใช้ในสมัยอยุธยาถึงรัชกาลที่ 5

-1181

รัตนโกสินทร์ศก(ร.ศ.)

สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ ใช้ในสมัยรัชกาลที่ 5 – 6

-2324

การนับช่วงเวลา
    - ทศวรรษ   = รอบ 10 ปี [ทศวรรษที่ 2010 = ค.ศ.2010-2019]
    - ศตวรรษ   = รอบ 100 ปี [พุทธศตวรรษที่ 26 = พ.ศ.2501-2600]
    - สหัสวรรษ = รอบ 1,000 ปี [สหัสวรรษที่ 3 = พ.ศ.2001-3000]
 
วิธีการทางประวัติศาสตร์
    วิธีการทางประวัติศาสตร์ คือ กระบวนการค้นคว้าเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ เพื่อให้ได้ความจริงหรือใกล้เคียงความจริงมากที่สุด โดยอาศัยการวิเคราะห์จากหลักฐานประเภทต่างๆ
ขั้นตอนและวิธีการทางประวัติศาสตร์
1. กำหนดปัญหา
- ศึกษาอะไร ที่ไหน อย่างไร
- หัวข้อหรือประเด็นศึกษา ไม่กว้างหรือไม่แคบเกินไป
2. รวบรวมหลักฐาน
ค้นคว้าจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้อง  ให้ครบถ้วนที่สุด
3. การตรวจสอบและประเมินคุณค่าของหลักฐาน(หรือการวิพากษ์) แบ่งได้ 2 ทาง
3.1 การตรวจสอบภายนอก (การวิพากษ์ภายนอก)
-  เป็นของจริงหรือของปลอม
-  เป็นหลักฐานชั้นต้นหรือชั้นรอง
3.2 การตรวจสอบภายใน  (การวิพากษ์ภายใน)
-  หลักฐานน่าเชื่อถือหรือไม่
-  ขัดแย้งกับหลักฐานอื่นหรือไม่
4. การตีความหลักฐาน   แบ่งได้ 2 ระดับ
          4.1  ตีความขั้นต้น
              - ตีความตามตัวอักษรหรือรูปภาพ
         4.2 ตีความขั้นลึก
              - จุดมุ่งหมายของผู้เขียน
     การตีความต้องวางใจเป็นกลาง    การตีความเรื่องหนึ่งอาจไม่ใช่ข้อยุติ หากพบหลักฐานใหม่ สามารถตีความแตกต่างไปจากเดิมได้
5. การเรียบเรียงและการนำเสนอ
-  ใช้ภาษาง่ายๆในการเรียบเรียงข้อมูล
-   อธิบายอย่างสมเหตุสมผล ต่อเนื่อง
-   นำเสนอน่าสนใจ
-   อ้างอิงหลักฐาน

 หลักฐานทางประวัติศาสตร์
            หลักฐานทางประวัติศาสตร์ (Historical source) หมายถึง ร่องรอยจากพฤติกรรมของมนุษย์ในอดีตจากการกระทำ การพูด การเขียน การสร้างสรรค์ การอยู่อาศัย ความคิด โลกทัศน์ ความรู้สึก ประเพณี รวมทั้งสิ่งต่างๆ ตามธรรมชาติที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสังคมมนุษย์
การแบ่งประเภทของหลักฐานทางประวัติศาสตร์
1. หลักฐานแบ่งตามลักษณะการบันทึก
        1.1 หลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษร
               - จารึก ตำนาน พงศาวดาร จดหมายเหตุ เอกสารราชการ ชีวประวัติ จดหมายส่วนตัว หนังสือพิมพ์ นิตยสาร วารสาร กฎหมาย  และวรรณกรรม
        1.2 หลักฐานที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร
              - หลักฐานทางโบราณคดี  เช่น  โบราณวัตถุ โบราณสถาน เงินตรา เครื่องปั้นดินเผา โครงกระดูก ฯลฯ
2. หลักฐานแบ่งตามแหล่งข้อมูลหรือความสำคัญ
        2.1 หลักฐานชั้นต้น (ปฐมภูมิ)
               - ผู้เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์โดยตรงได้บันทึก สร้าง หรือจัดทำขึ้น -เช่น บันทึกส่วนตัว กฎหมาย หนังสือพิมพ์ จดหมายโต้ตอบ รวมทั้งโบราณสถาน โบราณวัตถุ
        2.2 หลักฐานชั้นรอง (ทุติยภูมิ)
              - จัดทำขึ้นหลังจากเหตุการณ์นั้นๆ ผ่านพ้นไปแล้ว 
              - ส่วนใหญ่ปรากฏในรูปของงานเขียนทางประวัติศาสตร์ที่ศึกษาข้อมูลจากหลักฐานชั้นต้นและเพิ่มเติมด้วยความคิดเห็นของผู้เขียน  เช่น วิทยานิพนธ์     หนังสือเรียน ต่าง ๆ